Έρευνα που πραγματοποίησε η ιστοσελίδα ηλεκτρονικού μάρκετινγκ vouchercloud του ομίλου Vodafone (https://www.vouchercloud.com/blog/office-worker-productivity/), σε υπάλληλους γραφείου πλήρους απασχόλησης στο Ηνωμένο Βασίλειο έδειξε ότι ο καθαρός χρόνος παραγωγικής εργασίας μέσα στο 8ωρο φτάνει μόλις τις 2 ώρες και 53 λεπτά.
Η προφανής παρατήρηση αφορά την συνεχώς αυξανόμενη παραγωγικότητα της σύγχρονης εποχής που κάνει άμεσα εφικτή την δραστική μείωση του χρόνου εργασίας, μαζί με τις δυναtότητες που παρέχουν οι εξελίξεις των πληροφοριακών τεχνολογιών και της αυτοματοποίησης (4η βιομηχανική επανάσταση). Αρκεί αυτές να χρησιμοποιηθούν για την βελτίωση της ζωής και την απελευθέρωση του χρόνου εργασίας, και όχι για την περαιτέρω εντατικοποίηση της εργασίας και βαθύτερη υποδούλωση του εργαζόμενου στο κυνήγι των ποσοστών κέρδους.
“Ο σύγχρονος χώρος εργασίας έχει πάρα πολύ που μας αποσπούν την προσοχή, ειδικά με τα τηλέφωνα στα γραφεία μας και τσάι για να πιούμε. Οι χρόνοι που αποκαλύψαμε στην έρευνα, ωστόσο, εξακολουθούν να είναι μια έκπληξη – ίσως αφήνουμε τον εαυτό μας να αποσπαστεί πάρα πολύ εύκολα, με την παραγωγικότητά μας να εξασθενεί ως αποτέλεσμα. Το να κάνεις ένα διάλειμμα μια στο τόσο είναι απόλυτα εντάξει – στην πραγματικότητα, πολλοί επιχειρηματικοί ηγέτες υψηλού προφίλ προτείνουν να κάνεις τακτικά διαλείμματα για να γίνεις πιο παραγωγικός. Όμως, η λήψη κλήσεων από τον φίλο ή τον σύντροφο σας και η χρήση κοινωνικών μέσων μπορεί να πιέζει την τύχη σας… ”
Αυτή ήταν η δήλωση εκπροσώπου της ιστοσελίδας που πραγματοποίησε την έρευνα, φανερώνοντας τον τρόπο με τον οποίο τα στελέχη αντιλαμβάνονται συνολικά τον χρόνο εργασίας ως ιδιοκτησία του εργοδότη, πρώτη ύλη για την άντληση κερδών. Ο εργαζόμενος καλείται κατά τη διάρκεια του 8ώρου, ή και περισσότερο, να επικεντρώσει όλη την προσοχή και ζωτική του ενέργεια στην υπηρεσία της εταιρείας για την οποία εργάζεται. Έτσι οτιδήποτε δεν είναι άμεσα παραγωγικό για το κεφάλαιο θεωρείται χαμένος χρόνος. Από το διάλειμμα για τσιγάρο και την τηλεφωνική επικοινωνία με οικεία πρόσωπα, την κοινωνικοποίηση με συναδέλφους έως την κατανάλωση σνακ ή ενός καφέ στο γραφείο. Μέσα από αυτήν την αντίληψη φτάνουμε στην αμφισβήτηση κάθε εργατικού δικαιώματος σε ανάπαυση και την προώθηση ενός ατομικιστικού μοντέλου που αντιλαμβάνεται τους εργαζόμενους στον ίδιο χώρο όχι ως συναδέλφους με κοινά προβλήματα και ανησυχίες αλλά εν δυνάμει ανταγωνιστές.
Πώς όμως οδηγούμαστε σε μία κατάσταση που οι εργαζόμενοι αφιερώνουν μόλις 3 ώρες σε παραγωγική εργασία και σχεδόν 2 ώρες στο διαδίκτυο κατά τη διάρκεια της εργάσιμης μέρας; Μπορούμε ακόμα να αναφερόμαστε σε εργατική καταπίεση και εκμετάλλευση;
Το εργατικό κίνημα για γενιές έδωσε μάχες, άνθρωποι αφιέρωσαν και έχασαν τη ζωή τους στον αγώνα, πραγματοποιήθηκαν εξεγέρσεις και επαναστάσεις ώστε σήμερα να υπάρχουν τα εργατικά δικαιώματα που απειλούνται και καταργούνται από την αντιδραστική επίθεση. Οι γενικές συνθήκες καθορίζονται από ένα αντικειμενικό πλαίσιο που αφορά τη φύση της εργασίας και τις παραγωγικές δυνάμεις. Οι ρυθμοί των μηχανών και η επιστημονική οργάνωση του εργοστασίου έφερε ραγδαία εντατικοποίηση των ρυθμών δουλειάς, οι εργάτες δεν μπορούσαν πια να εργάζονται μέχρι τελικής εξάντλησης, έπρεπε να ακολουθούν τις μηχανές ως εξαρτήματά τους. Η μείωση της διάρκειας της εργάσιμης μέρας ήταν η πιο κερδοφόρα επιλογή.
Η 4η βιομηχανική επανάσταση φέρνει μια εποχή που όχι μόνο η παρασκευή των προϊόντων αυτοματοποιείται αλλά ακόμα και ο σχεδιασμός και οι αποφάσεις που λαμβάνονται κατά τη διάρκεια, μέσω πληροφοριακών συστημάτων που διαχειρίζονται τεράστιο όγκο δεδομένων. Κάθε εξέλιξη της τεχνολογίας σε αυτό το πεδίο δεν απειλεί με εξαφάνιση μόνο θέσεις εργασίας αλλά ολόκληρα επαγγέλματα και δεξιότητες, σύμφωνα με τον ΣΕΒ η διάρκεια που οι επαγγελματικές δεξιότητες είναι χρήσιμες για την αγορά δεν ξεπερνά τα 5 χρόνια. Οι απαιτήσεις για όλο και πιο εξειδικευμένη γνώση από επιστημονικό και τεχνικό προσωπικό αυξάνονται, σήμερα ο επιστήμονας δεν καλείται να έχει τη γενική επίβλεψη και εικόνα της παραγωγής αλλά να ανταποκρίνεται γρήγορα και αποδοτικά σε ένα συγκεκριμένο κομμάτι της. Ο άνθρωπος δεν υπάρχει όμως για να υπηρετεί το κέρδος, ο καθένας και η καθεμιά από εμάς έχει ένα σύνολο ενδιαφερόντων και ικανοτήτων που βρίσκουν την ολοκλήρωση τους κοινωνικά υπηρετώντας το γενικό καλό. Η διανοητική εργασία που πραγματοποιείται για το κέρδος, ακρωτηριάζει την προσωπικότητα του ανθρώπου, η αλλοτρίωση που γεννιέται από αυτό είναι βαθύτερη ακόμα και από την παραδοσιακή δουλειά στο εργοστάσιο με τις επιπτώσεις της να γίνονται ήδη φανερές. Η «τεμπέλικη» δουλειά στο γραφείο, όπως περιγράφεται από τις έρευνες των εργοδοτών, φέρνει για τον όμιλο Vodafone περίπου 470.000 ευρώ έσοδα ανά εργαζόμενο το χρόνο. Η τεράστια αυτή παραγωγικότητα δεν έρχεται χωρίς κόστος για τους εργαζομένους, έχει ως αποτέλεσμα την δραματική αύξηση στην κατανάλωση ψυχοτρόπων φαρμάκων που φτάνουν να έχουν τη μεγαλύτερη κατανάλωση. Η πολύωρη προσήλωση σε σύνθετη εργασία υψηλής ειδίκευσης εκτροχιάζει πλήρως τη ζωή του ανθρώπου, έτσι βρίσκεται σε μία θέση που έχει ανάγκη τη βοήθεια των φαρμακευτικών ουσιών για να κοιμηθεί, να χαλαρώσει, να ανταπεξέλθει στην καθημερινότητα.
Η κατάσταση αυτή δεν προχωρά όμως χωρίς αντίσταση από τους εργαζόμενους σε λανθάνουσα έστω μορφή. Είτε αυτό αφορά το χρόνο που μπορεί να περνούν στα κοινωνικά δίκτυα, προσπαθώντας να ξεφύγουν από το ασφυκτικό κλίμα του γραφείου είτε ψάχνοντας διεξόδους. Από τα πιο χαρακτηριστικά ευρήματα αφορά το ποσοστό του 19% των εργαζομένων και τα συνολικά 26 λεπτά την ημέρα που αφιερώνονται στην αναζήτηση εργασίας, στοιχείο που φανερώνει την άρνηση να αποδεχτούν αυτές τις συνθήκες. Πιο απλά ένας στους πέντε εργαζόμενους περνά πάνω από 2 ώρες ψάχνοντας δουλειά, με επιμονή και συνέπεια. Από τη μία η κατάσταση στην αγορά εργασίας που καθιστά κάθε εργασία επισφαλή σε συνδυασμό με την ελλιπή έως ανύπαρκτη προστασία από το εργατικό δίκαιο και τα γραφειοκρατικά σωματεία βάζει τους εργαζόμενους σε ένα αδιάκοπο κυνήγι. Η ίδια άρνηση όμως μπορεί να δώσει την ενέργεια για τους αγώνες που θα αμφισβητούν την τάξη πραγμάτων, που θα θέτει στο κέντρο της τις ανθρώπινες συνθήκες δουλειάς που θα εξασφαλίζουν τη δυνατότητα για αξιοπρεπή ζωή και όχι μόνο έναν καλύτερο μισθό, στην καλύτερη περίπτωση, που θα αφήνει τον άνθρωπο ένα ηθικό ράκος.
Η νέα εργατική βάρδια που εισέρχεται στην παραγωγή παρά τα προσόντα και την υψηλή κατάρτιση που διαθέτει, σε πρωτοφανές για τις προηγούμενες γενιές επίπεδο, έχει να αντιμετωπίσει έναν αγώνα επιβίωσης. Οι υποσχέσεις που δίνονταν πως τα προσόντα αρκούν έχουν διαψευστεί πλήρως. Είναι ζητούμενο αν η διάψευση θα ενσωματωθεί ως ήττα που οδηγεί στον ατομικό δρόμο ή μέσα από την αλληλεγγύη και την αντίσταση θα βρεθούν οι νέοι τρόποι οργάνωσης.