Αναδημοσιεύουμε άρθρο από την ιστοσελίδα http://www.notesfrombelow.org/, σχετικά με το κύμα εργατικών αντιστάσεων στις πλατφόρμες διανομής φαγητού, που παρουσιάστηκε στην Ευρώπη το 2016 και 2017. Τα κείμενα (άρθρα, συνεντεύξεις κλπ) που αναδημοσιεύονται από άλλες συλλογικότητες ή site δεν εκφράζουν απαραίτητα την ATTACK. Η αναδημοσίευση από μέρους μας έχει σκοπό την προώθηση ενός γόνιμου διαλόγου μεταξύ των συλλογικότητων που έχουν δράση στο εργατικό κίνημα, στην επισφάλεια και την ανεργία.
Μεταφράζοντας το παρόν άρθρο, στοχεύουμε στο να αναδείξουμε τη δυνατότητα οργάνωσης και συντονισμού μεγάλων εργατικών αγώνων ακόμα και στις επιχειρήσεις της νέας οικονομίας, που η οργάνωση της εργασίας αυτοματοποιείται, μέσα από ταχέως μεταβαλλόμενες τεχνολογικές συνθήκες.
Απλώνεται στην Ευρώπη ένα κύμα σύγκρουσης μεταξύ εργαζόμενων στις πλατφόρμες έτοιμου φαγητού και των αφεντικών;
Η κινηματική έρευνα σε πλατφόρμες διανομής φαγητού έχει σημασία για δύο λόγους. Πρώτον το τμήμα της αστικής τάξης που κατέχει αυτές τις πλατφόρμες υιοθέτησε νωρίς την τεχνολογία αλγοριθμικής διαχείρισης, η οποία μεταμόρφωσε την παραδοσιακή διανομή φαγητού μέσω της αυτοματοποίησης της εποπτείας. Δεύτερον, οι εργαζόμενοι σε πλατφόρμες αντιστάθηκαν στις συνθήκες που δημιουργήθηκαν από αυτή την αναδιοργάνωση της εργασιακής διαδικασίας, οδηγώντας σε μια ευρεία σειρά αψιμαχιών μεταξύ εργαζομένων και αφεντικών.
Παρά αυτό το συνδυασμό της τεχνικής και πολιτικής σημασίας, οι περισσότεροι αγωνιστές έχουν περιορισμένη κατανόηση της πραγματικής δυναμικής των εργατικών αντιστάσεων στις πλατφόρμες διανομής φαγητού. Είτε θεωρείται ως γενική μελέτη περίπτωσης των εργατικών αντιστάσεων σε ταχέως μεταβαλλόμενες τεχνολογικές συνθήκες, είτε ως ένα περίπλοκο περιθωριακό φαινόμενο. Και οι δύο αυτές παρανοήσεις έχουν αμφισβητηθεί από την εμφάνιση ενός ρεύματος εργασιακών ερευνών σε πλατφόρμες διανομής φαγητού. Αυτές οι έρευνες έχουν αποκαλύψει σημαντικές πληροφορίες σχετικά με την αναδιοργάνωση της εργασιακής διαδικασίας και την επακόλουθη αντίσταση των εργαζομένων. Εξαιτίας αυτής της έρευνας μπορούμε να κατανοήσουμε το προκαταρκτικό περίγραμμα της ταξικής συγκρότησης στις πλατφόρμες διανομής φαγητού. Τώρα έχουμε την ευκαιρία να προχωρήσουμε περαιτέρω.
Η αντίσταση των εργαζομένων στις πλατφόρμες διανομής φαγητού διαδίδεται μεταξύ των χωρών. Πίσω στον Αύγουστο, για πρώτη φορά υποστήριξα ότι βλέπαμε ένα διεθνικό κύμα δράσης και οργάνωσης. Τους μήνες μετά, οι απεργίες και οι διαμαρτυρίες έχουν εξαπλωθεί στις Κάτω Χώρες και το Βέλγιο. Αλλά μέχρι στιγμής αυτό το κύμα εργατικών αντιστάσεων ήταν δύσκολο να αναλυθεί. Η έλλειψη απτών αποδείξεων σχετικά με την ποσότητα, την τοποθεσία και την ένταση των απεργιών και των διαμαρτυριών αποδείχθηκε σοβαρό εμπόδιο. Αυτό το άρθρο προσπαθεί να ξεπεράσει το πρόβλημα. Για να γίνει αυτό, παρουσιάζει τα αποτελέσματα ενός μικρού ερευνητικού προγράμματος το οποίο αποσκοπούσε στη συλλογή των απτών στοιχείων που μας λείπουν.
Δεδομένα Από τα Κάτω
Πριν οι εργαζόμενοι να οργανωθούν, πρέπει να κατανοήσουν τη δική τους κατάσταση. Αυτού του είδους η έρευνα δεν είναι εξειδικευμένη ακαδημαϊκή λειτουργία, είναι βασικό μέρος όλων των ταξικών αγώνων. Αυτό είναι το πρώτο βήμα σε μια έρευνα των εργαζομένων. Αυτό το άρθρο παρουσιάζει τα αποτελέσματα ενός ερευνητικού έργου για τη συλλογή δεδομένων σχετικά με τις απεργιακές ενέργειες και τις διαμαρτυρίες των εργαζομένων στις πλατφόρμες διανομής φαγητού. Επιδιώκει να επιτρέψει στους εργαζόμενους και τους υποστηρικτές τους να κατανοήσουν τη δική τους κατάσταση και στη συνέχεια να ενεργήσουν επ ‘αυτής.
Τα επίσημα απεργιακά στατιστικά στοιχεία δεν περιγράφουν επαρκώς τις εργατικές αντιστάσεις σε πλατφόρμες διανομής φαγητού. Οι εργαζόμενοι έχουν παράτυπο καθεστώς απασχόλησης και τείνουν να χρησιμοποιούν ανεπίσημες απεργίες και τακτικές διαμαρτυρίας. Αυτό καθιστά την συλλογή δεδομένων βασισμένη στον επίσημο συνδικαλισμό ανεπαρκή. Μπορούμε να υποθέσουμε ότι τα αφεντικά των πλατφόρμων διανομής φαγητού συλλέγουν ιδιωτικές στατιστικές κάποιου είδους, αλλά αυτές δεν είναι προσβάσιμες στους εργαζόμενους. Ως αποτέλεσμα, η γνώση της εργατικής τάξης σχετικά με την κλίμακα αντίστασης έχει μέχρι στιγμής παραμείνει τόσο τοπική, όσο και μερική. Αλλά μια διαδικασία επικοινωνίας μεταξύ εργαζομένων μπορεί να ξεπεράσει αυτή την απομόνωση. Πολλές διαφορετικές τοπικές περιοχές γνώσης μπορούν να συνθέσουν συλλογικά μια μεγάλη εικόνα.
Αυτό το ερευνητικό πρόγραμμα στοχεύει στη διευκόλυνση αυτής της επικοινωνίας. Οι συμμετέχοντες ήταν όλοι εργαζόμενοι και υποστηρικτές που συμμετείχαν σε ένα ευρωπαϊκό δίκτυο πλατφόρμας διανομής φαγητού που καλύπτει επτά χώρες: το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ολλανδία, τη Γερμανία, την Ισπανία, το Βέλγιο, τη Γαλλία και την Ιταλία. Τα μέλη αυτού του δικτύου κλήθηκαν να αναφέρουν τις δικές τους απεργίες και διαμαρτυρίες. Αυτές οι αναφορές είχαν τρία στοιχεία: μια περιγραφή, μια εκτίμηση του αριθμού των εργαζομένων που συμμετείχαν και συνδέσμους με την κάλυψη των μέσων ενημέρωσης ή τη συζήτηση από τους συμμετέχοντες. Οι αναφορές προστέθηκαν στη συνέχεια σε ένα χρονοδιάγραμμα συλλογικής επεξεργασίας, το οποίο παρείχε τις πληροφορίες για ένα ανεξάρτητο σύνολο δεδομένων σχετικά με την αντίσταση των εργαζομένων.
Αυτή η μεθοδολογία έχει μερικούς σαφείς περιορισμούς. Το ευρωπαϊκό δίκτυο έχει διαφορετικό επίπεδο σύνδεσης με τους εργαζομένους σε διάφορες χώρες. Αναπόφευκτα θα έχουμε χάσει κάποιες απεργίες ή διαμαρτυρίες. Αυτή η ατέλεια δεν βοηθιέται από την μορφή που συνήθως παίρνουν οι εργατικές αντιστάσεις σε πλατφόρμες διανομής φαγητού. Τα κοινά χαρακτηριστικά τους περιλαμβάνουν την κατανεμημένη ηγεσία, την αποσύνδεση από τις συνδικαλιστικές οργανώσεις και την αυθόρμητη κινητοποίηση ως απάντηση στις συνθήκες εργασίας – τα οποία καθιστούν δυσκολότερη τη συλλογή δεδομένων.
Το μέτρο που χρησιμοποίησα στην ανάλυση του συνόλου δεδομένων είναι ο συνολικός αριθμός των εργαζομένων που κινητοποιούνται ανά μήνα. Έχει τα δικά του ελαττώματα. Υπάρχουν δύο περιπτώσεις πολυήμερης κινητοποίησης: η απεργία του Λονδίνου τον Αύγουστο του 2016 και η απεργία της Μασσαλίας τον Μάρτιο του 2017. Και στις δύο αυτές περιπτώσεις, οι εργαζόμενοι συνέχισαν να απεργούν για μέρες κάθε φορά. Αλλά αυτό το μέτρο τους καταγράφει σαν να ήταν σε απεργία μόνο για μια μέρα. Το μέτρο αυτός επίσης παραβλέπει τη διάκριση μεταξύ απεργιών και διαμαρτυριών. Οι απεργίες και οι διαμαρτυρίες είναι διαφορετικές μορφές δράσης, αλλά κάθε εργαζόμενος που κινητοποιείται μετράει το ίδιο. Αυτά τα ελαττώματα είναι αποθαρρυντικά, αλλά και κάπως αναπόφευκτα. Τα δεδομένα από τα κάτω δεν πρόκειται ποτέ να είναι τέλεια. Αυτό που έχει σημασία είναι αν είναι ικανοποιητικά ώστε να συμβάλουν στην επέκταση και ανάπτυξη της των εργατικών αντιστάσεων στις πλατφόρμες διανομής φαγητού.
Ένταση και Συγχρονικότητα
Γενικά, το σύνολο δεδομένων καλύπτει 41 περιστατικά σε διάστημα 18 μηνών σε 7 χώρες, στα οποία εμπλέκονται περίπου 1493 εργαζόμενοι.
Σχήμα 1. Αριθμός αναφερόμενων περιστατικών ανά μήνα
Από τον Ιούλιο του 2016 έως τον Δεκέμβριο του 2017 υπήρξε μια σαφής ανοδική τάση στα περιστατικά απεργιών ή διαμαρτυριών ανά μήνα. Αλλά η τάση στη συνολική ένταση αυτών των περιστατικών είναι λιγότερο σαφής. Όταν εξετάζουμε τον εκτιμώμενο αριθμό των εργαζομένων που κινητοποιούνται ανά μήνα, ο σποραδικός χαρακτήρας των εργατικών αντιστάσεων γίνεται πιο εμφανής.
Σχήμα 2. Σύνολο εργαζομένων που κινητοποιούνται ανά μήνα
Οι τελευταίοι 18 μήνες έχουν εμφανίσει τρεις σποραδικές κορυφές κινητοποίησης, ακόμη και αν ο συνολικός αριθμός των κινητοποιήσεων παρουσιάζει αυξητική τάση. Η πρώτη είναι το καλοκαίρι του 2016, η δεύτερη είναι η άνοιξη του 2017 και η τρίτη ο χειμώνας το 2017. Στο σύνολο δεδομένων, μπορούμε να δούμε για πρώτη φορά την κλίμακα και τις διαστάσεις του εργατικού κινήματος στις πλατφόρμες διανομής φαγητού σε διεθνική κλίμακα. Όταν αναλύουμε τον αριθμό των εργαζομένων που κινητοποιούνται ανά τρίμηνο για να εξομαλύνουμε κάποιες από τις διακυμάνσεις, η τάση γίνεται σαφής.
Σχήμα 3. Σύνολο εργαζομένων που κινητοποιούνται ανά τρίμηνο
Αυτή η ανοδική τάση στη συχνότητα εμφάνισης και την ένταση των εργατικών αντιστάσεων στις πλατφόρμες διανομής φαγητού δεν ήταν επίπεδη και στις επτά χώρες. Η μεγάλη εικόνα αποτελείται από συγκεκριμένες τοπικές κινήσεις, με τους δικούς τους κύκλους και τάσεις.
Σχήμα 4. Σύνολο εργαζομένων που κινητοποιούνται ανά χώρα ανά μήνα
Με αυτά τα εθνικά δεδομένα, οι κορυφές που αναφέρθηκαν παραπάνω γίνονται πιο εύκολα κατανοητές: είναι αποτέλεσμα τοπικών κινήσεων που συμπίπτουν.
Η πρώτη κορυφή είναι αποτέλεσμα των πρώτων απεργιών του Ηνωμένου Βασιλείου (Λονδίνου) και της Ιταλίας (Τορίνο). Ακολουθεί συνολική μείωση της κινητοποίησης τον Νοέμβριο και τον Δεκέμβριο του 2016.
Η δεύτερη κορυφή είναι το αποτέλεσμα ενός δεύτερου κύματος κινητοποιήσεων του Ηνωμένου Βασιλείου (Leeds και Brighton) και των γαλλικών κινητοποιήσεων (Μασσαλία και Παρίσι). Αυτή τη φορά, ωστόσο, ακολούθησαν κινητοποιήσεις στη Γερμανία (Βερολίνο), στην Ισπανία (Βαρκελώνη, Βαλένθια, Μαδρίτη) και στη Γαλλία (Παρίσι, Μπορντό, Λυών).
Η τρίτη κορυφή είναι χαμηλότερης έντασης, αλλά αξιοσημείωτης συγχρονικότητας. Οι κινητοποιήσεις στο Μπράιτον, το Άμστερνταμ, τις Βρυξέλλες, τη Μπολόνια, το Τορίνο και το Βερολίνο συμβαίνουν τον ίδιο μήνα, τον Νοέμβριο του 2017. Καμία χώρα δεν παρουσίασε αξιοσημείωτη κινητοποίηση, αλλά σε συνδυασμό, το αποτέλεσμα ήταν λίγο χαμηλότερο από αυτό των Ηνωμένων Πολιτειών και των γαλλικών κινητοποιήσεων τον Μάρτιο του 2017 (βλέπε σχήμα 2).
Οι θέσεις και των 41 περιστατικών έχουν επίσης χαρτογραφηθεί από Γάλλους εργαζόμενους.
Σχήμα 5. Χάρτης του συνόλου των αναφερόμενων περιστατικών
Αυτά τα δεδομένα μας επιτρέπουν να απαντήσουμε στην αρχική ερώτηση που τέθηκε από το εγχείρημα: έχει λάβει χώρα ένα κύμα εργατικών αντιστάσεων; Ένα «κύμα» περιγράφει μια σειρά αλληλο-συνδεδεμένων περιπτώσεων εργατικής αντίστασης. Αυτό το ανεξάρτητο σύνολο δεδομένων παρουσιάζει τρεις τάσεις. Πρώτη είναι η τάση αύξησης των περιστατικών με την πάροδο του χρόνου. Δεύτερη είναι η σποραδική ανά μήνα, αλλά συνεχής τάση αύξησης σε τριμηνιαία βάση του συνολικού αριθμού των εργαζομένων που κινητοποιήθηκαν. Τρίτη, είναι η αύξηση της συγχρονικότητας των κινητοποιήσεων στις επτά χώρες. Μαζί αυτές οι τάσεις επιβεβαιώνουν ότι εμφανίζεται ένα διεθνικό κύμα εργατικών αντιστάσεων. Ωστόσο, αυτή η επιβεβαίωση δεν παρέχει καμία εγγύηση για το μέλλον. Θα συνεχίσει το κύμα; Το ερώτημα αυτό μπορεί να απαντηθεί μόνο από την αυτοοργάνωση των εργατών πλατφόρμας διανομής φαγητού.
Ροπή σε απεργία, μετανάστευση και αναδιάρθρωση από τα πάνω
Οι πλατφόρμες διανομής φαγητού βασίζονται σε μια συγκεκριμένη οργάνωση της εργασιακής διαδικασίας για να εκμεταλλευτούν την εργατική δύναμη για κέρδος. Έχουν τη δική τους τεχνική ταξική συγκρότηση. Αυτή η συγκρότηση περιλαμβάνει ένα βασικό στοιχείο: αλγοριθμική διαχείριση. Η ψηφιοποίηση και η αυτοματοποίηση της εποπτείας της εργασίας είναι το χαρακτηριστικό γνώρισμα του πεδίου της ταξικής πάλης στον τομέα. Αλλά η αλγοριθμική διαχείριση εξαπλώνεται σε πολλούς άλλους τομείς των καπιταλιστικών οικονομιών. Οι οδηγοί ημιφορτηγών της Hermes, οι νυχτερινοί εργαζόμενοι σε σούπερ μάρκετ και οι εργαζόμενοι στην υπηρεσία αποθήκης του Amazon μοιράζονται μια παρόμοια μορφή διαχείρισης. Η αλγοριθμική διαχείριση κοστίζει σημαντικά λιγότερο από ότι η πρόσληψη επιστατών. Αυτό σημαίνει ότι παρά τις απώλειες στην αποδοτικότητα και τη δυνητικά αυξημένη αντίσταση των εργαζομένων, οι πλατφόρμες διανομής φαγητού εξακολουθούν να αποσπούν μεγαλύτερη ποσότητα υπεραξίας ανά μονάδα κεφαλαίου.
Αυτό σημαίνει ότι οι αγώνες στους τομείς που ήδη διευθύνονται από την αλγοριθμική διαχείριση έχουν επιπλέον σημασία. Οι λεωφόροι του μέλλοντος για την ανάπτυξη των εργατικών αντιστάσεων δοκιμάζονται σε αυτά τα εργαστήρια μαζικοποίησης και ταξικής πάλης. Οι πρόσφατες απεργίες στην Amazon και το κύμα εργατικών αντιστάσεων στις πλατφόρμες διανομής φαγητού πρέπει να γίνουν κατανοητά με αυτό το πνεύμα. Στο Βέλγιο και την Ιταλία, εργαζόμενοι πλατφορμών διανομής φαγητού από Deliveroo, Foodora και Giovo σκόπιμα απέργησαν τη Black Friday ταυτόχρονα με τους εργάτες της Amazon. Ήθελαν να συγκεντρώσουν τους αγώνες των εργατών στο προσκήνιο του 21ου αιώνα.
Μια ανάλυση της διεθνικής κυκλοφορίας των αγώνων αμφισβητεί την τεχνολογικά προσδιορισμένη απαισιοδοξία. Η υπόθεση ότι ο αυξημένος τεχνικός έλεγχος της εργασίας από τα αφεντικά θα οδηγήσει αναπόφευκτα σε μείωση των εργατικών αντιστάσεων είναι αβάσιμος. Το επίπεδο της ταξικής πάλης πάντα, σε τελική ανάλυση, καθορίζεται από την πολιτική. Η μετάβαση από την τεχνική στην πολιτική ταξική συγκρότηση θεωρείται ένα άλμα για αυτόν ακριβώς τον λόγο.
Το παράδειγμα της γραμμής παραγωγής είναι διδακτικό. Καθώς αυτή η νέα οργάνωση της εργασιακής διαδικασίας αναπτύσσονταν στις αρχές του 20ου αιώνα, πολλοί στο εργατικό κίνημα προέβλεπαν την απώλεια της σημαντικότητας του εργάτη. Η αποειδίκευση της μεταποίησης ήταν μια άμεση επίθεση στην εργατική τάξη και την ικανότητά της να οργανώνεται. Και όμως, η γραμμή παραγωγής δεν έλυσε την ταξική πάλη υπέρ της αστικής τάξη. Η εργατική αντίσταση βρήκε μια νέα μορφή και από τη δεκαετία του ’70 το κεφάλαιο προσπαθούσε να καταργήσει μια ταξική συγκρότηση που είχε ανυψώσει την αγωνιστικότητα της εργατικής τάξης παγκόσμια.
Η ροπή σε απεργία στο Ηνωμένο Βασίλειο είναι ένας χρήσιμος δείκτης για τη συγκριτική δυνητικότητα εργατικής αντίστασης σε πλατφόρμες διανομής φαγητού. Μια πρόχειρη εκτίμηση υποδηλώνει ότι χάθηκαν περίπου 42% περισσότερες εργάσιμες ημέρες σε απεργιακές δράσεις ανά εργάτη στη Deliveroo από ότι στο συνολικό εργατικό δυναμικό του Ηνωμένου Βασιλείου κατά τη διάρκεια της περιόδου από το Σεπτέμβριο του 2016 έως τον Αύγουστο του 2017. Αυτού του είδους αρχική εκτίμηση υποδηλώνει ότι στην πραγματικότητα οι εργαζόμενοι υπό αλγοριθμική διαχείριση, μπορούν, υπό κάποιες συνθήκες, να έχουν μεγαλύτερη απεργιακή διάθεση από αντίστοιχους εργαζόμενους σε παραδοσιακή (ανθρώπινη) επίβλεψη. Περαιτέρω έρευνα σε αυτό το ζήτημα είναι απαραίτητη πριν εξαχθούν συμπεράσματα, βέβαια, και οι εργατικές αντιστάσεις παίρνουν περισσότερες μορφές από μόνο την απεργία. Αλλά η δυνατότητα είναι εκεί.
Είναι επίσης αναγκαία η έρευνα σχετικά με τις ιδιαιτερότητες που φέρνει η μετανάστευση, στην πάλη στις πλατφόρμες διανομής φαγητού. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι μετανάστες μοτοποδηλάτες βρίσκονται στην πρώτη γραμμή των μεγαλύτερων απεργιών στο Λονδίνο, το Μπρίστολ και το Μπράιτον. Παρόμοια στον ιταλικό τομέα εφοδιαστικών μεταφορών, οι μετανάστες που εξαναγκάστηκαν σε επισφαλή εργασία με χαμηλό μισθό, πήραν την πρωτοπορία στον αγώνα. Απαιτείται περαιτέρω έρευνα σε εθνικό επίπεδο σχετικά με τη σχέση μεταξύ εργασίας σε πλατφόρμες, μετανάστευσης και αστικής ανεργίας πριν μπορέσουμε να κατανοήσουμε πλήρως αυτή την πρωτοπορία.
Συμπέρασμα
Από την πρώτη μέρα του 2018 σημειώθηκε απεργία στη Deliveroo του Χάαρλεμ της Ολλανδίας. Η απεργία είχε προγραμματιστεί να ξεκινήσει στις 5 μ.μ., αλλά μέχρι το μεσημέρι τόσοι πολλοί εργαζόμενοι είχαν ήδη υπογράψει, που η εφαρμογή μπλοκάρισε. Τον Ιανουάριο έχουν επίσης σημειωθεί απεργίες και διαμαρτυρίες στο Βέλγιο και τη Γαλλία.
Η εργατική αντίσταση στις πλατφόρμες διανομής φαγητού είναι απίθανο να συνεχιστεί με γραμμικό τρόπο. Η σύγκρουση είναι πάντοτε, εξ ορισμού, ασταθής. Ωστόσο, φαίνεται τουλάχιστον ότι αυτό το διεθνικό κύμα αντίστασης μεταξύ των επισφαλώς εργαζόμενων θα συνεχιστεί. Προκειμένου αυτό να είναι δυνατό, η περαιτέρω ανάπτυξη του διεθνικού συντονισμού και της οργάνωσης των εργαζομένων θα αποτελέσει ένα ουσιαστικό βήμα.