Ο όρος «επισφάλεια» συμπυκνώνει όλη τη σύγχυση που υπάρχει στην αγορά εργασίας. Εκτείνεται σε μεγάλο εύρος, από την ανασφάλιστη «μαύρη» εργασία και όλο το φάσμα του νομικού οπλοστασίου της εργοδοσίας για να ξεφεύγει από τις υποχρεώσεις της απέναντι στους εργαζόμενους, μέχρι τις θεσμοθετημένες μορφές επισφάλειας των προγραμμάτων ενεργητικής πολιτικής απασχόλησης για τους ανέργους, κι έχει ένα στόχο: να βοηθήσει το κεφάλαιο στην κλοπή όλο και μεγαλύτερου κομματιού του μόχθου του κόσμου της εργασίας. Ως attack στην ανεργία και την επισφάλεια κάνουμε μια συλλογική προσπάθεια να ψηλαφίσουμε τον όρο επισφάλεια και τις μορφές με τις οποίες εμφανίζεται.
Συμβάσεις Έργου, μπλοκάκια και δουλειά με το κομμάτι-ή τι σημαίνει στ’ αλήθεια το να είσαι «αφεντικό του εαυτού σου»
του Φάνη Δαγκλή
Σύμβαση έργου υπάρχει όταν ένα πρόσωπο αναλαμβάνει την υποχρέωση να εκτελέσει ορισμένο έργο για λογαριασμό άλλου προσώπου ή φορέα αντί καταβολής του συμφωνημένου μισθού σε καθορισμένο ή όχι χρονικό διάστημα. Οι εργαζόμενοι φασόν αμείβονται «με το κομμάτι», δηλαδή με κάθε μερικό αποτέλεσμα της εργασίας που παρέχουν. Ο εργαζόμενος αφού αμείβεται βάσει των κομματιών που θα παραδώσει, η επιλογή του χρόνου, του τρόπου και τόπου εργασίας του ανήκει αποκλειστικά σ’ αυτόν.
Ο πραγματικός χαρακτήρας, όμως, μιας σύμβασης γίνεται αντιληπτός μέσω των συνθηκών της ίδιας της εργασίας. Αν ο εργαζόμενος δουλεύει με πλήρες ωράριο αποκλειστικά στο χώρο του εργοδότη, έτσι ώστε να μην ασχολείται με άλλους «πελάτες», τότε δεν μπορούμε παρά να μιλάμε για σύμβαση εργασίας, ανεξάρτητα από τον χαρακτηρισμό που δίνει ο εργοδότης ή και τα δύο μέρη κατά τη σύναψή της.
Ουσιαστικά μιλάμε για μια μορφή επισφάλειας που επιτρέπει στον εργοδότη να «γλιτώνει» όλες τις προστατευτικές για τον εργαζόμενο διατάξεις της εργατικής νομοθεσίας, την καταβολή αποζημίωσης σε περίπτωση απόλυσης, την τήρηση ωραρίου, τις υποχρεώσεις σχετικά με την ασφάλιση.
Αυτού τους είδους εργασία δεν είναι πρωτοτυπία της ελληνικής πραγματικότητας. Ένα παράδειγμα αποτελούν τα bike couriers στις Η.Π.Α., που διεκπεραιώνουν τις μεταφορές οποιουδήποτε είδους μέσα στην πόλη. Όταν ο χώρος εργασίας αποτελείται από όλες τις κεντρικές λεωφόρους μιας μητρόπολης, είναι προφανές ότι στις αντικειμενικές δυσκολίες αυτής της εργασίας περιλαμβάνονται ο αυξημένος κίνδυνος σοβαρού τραυματισμού και η εργασία κάτω από οποιεσδήποτε καιρικές συνθήκες, ενώ ταυτόχρονα θα πρέπει να αναφερθεί ότι το κόστος σε εξοπλισμό δεν είναι καθόλου ευκαταφρόνητο.
Ενώ όμως οι εργαζόμενοι στον κλάδο αυτό πληρούν όλα τα κριτήρια για να θεωρούνται μισθωτοί, κατά βάση εργάζονται ως εξωτερικοί συνεργάτες. Αυτός ο «δημιουργικός» τίτλος αποκρύπτει την πραγματική κατάσταση, στην οποία συγκεντρώνονται πολλά από τα χαρακτηριστικά της σύγχρονης εργατικής τάξης. Η κακοπληρωμένη εργασία (αφού πληρώνονται με το «κομμάτι» – δηλαδή τον αριθμό των διανομών), που πολλές φορές δεν συμπληρώνει καν τον κατώτατο μισθό, το διαρκές αίσθημα ανασφάλειας, η εργοδοτική αυθαιρεσία και η πολυδιάσπαση των εργαζομένων.
Οι επιπτώσεις αυτής της μορφής εργασίας φαίνονται ιδιαίτερα έντονα τόσο σε περιπτώσεις τραυματισμών όσο και στην αγορά και συντήρηση του εξοπλισμού που είναι απαραίτητος για την δουλειά, αφού πλέον τα «βάρη» αυτά μεταφέρονται από τον εργοδότη στον εργαζόμενο. Είναι ενδεικτική η συσσώρευση δυσβάσταχτων χρεών σε περίπτωση ατυχημάτων, αφού αναρρωτικές άδειες ή επιδόματα αποτελούν άγνωστες λέξεις στη γλώσσα της επισφάλειας!
Μπορεί, λοιπόν, ο Αμερικάνος «συνεργάτης» που κάνει διανομές να μην είναι η χαρακτηριστικότερη εικόνα που έχουμε για τον εργαζόμενο με μπλοκάκι στην Ελλάδα. Παρ’ όλα αυτά, μπορούμε με βεβαιότητα να πούμε ότι τα βασικά αποτελέσματα που προκύπτουν από το μπλοκάκι είναι ίδια: Μεταφορά των υποχρεώσεων από τους εργοδότες στις πλάτες των εργαζομένων, είτε αυτό αφορά την αυτασφάλιση και τις εισφορές στα ταμεία, είτε αφορά μειώσεις στους πραγματικούς μισθούς και στην απελευθέρωση των ωραρίων, είτε αφορά την μεταμόρφωση της απόλυσης σε απλή «λήξη της συνεργασίας».